- Planowane działania powinny uwzględniać specyfikę poszczególnych sektorów. Inaczej konsekwencje wojny na Ukrainie odczuwa sektor budownictwa czy logistyki, inaczej branża ICT. Firmy informatyczne czy telekomunikacyjne nie zatrudniały tak dużej liczby pracowników z Ukrainy, jak przedsiębiorstwa przemysłowe, handlowe, budowlane czy transportowe. Na ok. 1,6 mln zezwoleń na pracę wydanych do 2021 r. mniej niż 1% dotyczył pracowników z branży ICT. Odsetek specjalistów ukraińskich w zespołach pracujących w firmach z branży ICT też nie był ogólnie tak wysoki, jak w innych dziedzinach gospodarki. Ze strony firm z sektora ICT nie docierają obecnie informacje o problemach związanych ze znaczącym uszczupleniem zasobów kadrowych przez pracowników wracających na Ukrainę.
- Potencjalne zagrożenie może dotyczyć polskich firm, które korzystały z usług specjalistów (np. programistów) mieszkających na Ukrainie i wykonujących pracę dla polskich przedsiębiorstw w formie zdalnej. W takim modelu działały niektóre duże firmy. Mogą one mieć problemy z realizacją swoich zadań w związku z powszechną mobilizacją na Ukrainie i przejściem dotychczasowych współpracowników do służby wojskowej. Nie ma na razie jednak informacji na temat możliwej skali tego zagrożenia. Również mniejsze firmy mogą cierpieć z powodu odpływu pracowników ukraińskich – według informacji uzyskanych od przedstawiciela organizacji SoDA, w firmach należących do tego związku pracodawców już daje się odczuć niedobór developerów, choć trudno na razie ocenić, jak bardzo będzie on dotkliwy. Niewątpliwie jednak deficyt specjalistów ICT w Polsce zostanie pogłębiony, dlatego warto byłoby rozważyć możliwości otwarcia polskiego rynku również na pracowników z innych krajów (poza tymi już objętymi programem Poland Business Harbour) i ułatwienia im podejmowania pracy w sektorze ICT w Polsce (w tym także w formie zdalnej, np. poprzez upowszechnianie ofert i zachęt na docelowych rynkach przez agencje rządowe).
- Podstawowym problemem w planowaniu racjonalnych działań skierowanych do uchodźców, którzy mogliby ewentualnie zasilić polski rynek pracy w branży ICT, jest obecnie brak wiarygodnych, miarodajnych informacji na temat struktury zawodowej osób przybywających do Polski. Wiadomo, że w ok. 90% są to kobiety z dziećmi, nie wiadomo jednak, ile wśród nich jest specjalistek z zakresu ICT ani ile spośród nich będzie zainteresowanych podjęciem u nas pracy (około 20% kadry ICT na Ukrainie stanowią kobiety). Należy określić, ile osób spośród uchodźców ma jakiekolwiek kompetencje w zakresie ICT. Na razie gross działań skierowanych jest na zapewnienie im podstawowej pomocy humanitarnej i psychologicznej, dopiero w późniejszym okresie możliwe będzie zbieranie informacji na temat ich sytuacji zawodowej – ten proces powinien być koordynowany przez stosowne instytucje. Takie informacje będą też dostępne w większym zakresie po rozpoczęciu nadawania uchodźcom numeru PESEL. Jednym z ważnych czynników mających wpływ na decyzję o pozostaniu w Polsce i podjęciu pracy w polskich firmach przez znajdujących się wśród uchodźców specjalistów ICT będzie stworzenie im dobrych warunków bytowych w naszym kraju. Osobom, które byłyby zainteresowane przekwalifikowaniem się i podjęciem pracy w ICT należy przygotować odpowiednie programy szkoleniowe. Napływa duża liczba osób, które siłą rzeczy nie będą mogły szybko nostryfikować dyplomów lub uzupełnić wiedzy w tradycyjnej formie. Wyjściem naprzeciw jest certyfikacja ich umiejętności, która jest szybsza, tańsza i łatwo dostępna.
- Wśród uchodźców z Ukrainy znajduje się też młodzież – uczniowie i studenci. Osoby te mogą stanowić przyszłe kadry poszukiwanych w sektorze ICT specjalistów. Należy więc zapewnić im odpowiednie warunki edukacji, zarówno w szkołach, jak i na uczelniach. Wskazane byłoby umożliwienie i ułatwienie im (na przykład przez programy mentoringowe) ukończenia lub podjęcia studiów na kierunkach związanych z ICT, a następnie zapewnienie perspektyw rozwoju zawodowego, by zachęcić ich do pozostania w Polsce i podjęcia pracy w polskich firmach. Ta grupa mogłaby stanowić w przyszłości uzupełnienie braków kadrowych na rynku pracy ICT. W kontekście młodzieży ukraińskiej, chcącej kontynuować lub rozpocząć edukację, np. w technikach o specjalizacji technik programista czy technik informatyk, należy wdrożyć i zapewnić finansowanie lekcji języka polskiego jako języka obcego (tak jak jest to w Australii, Niemczech, Kanadzie i innych krajach mających doświadczenie z napływem emigrantów).
Lekcje takie mogłyby być również organizowane w ramach Kwalifikacyjnych Kursów Zawodowych (KKZ) dla osób dorosłych. Już obecnie – po kursach językowych oraz uzupełniających kwalifikacje i kompetencje specjalistyczne – młodzież ukraińska z techników o profilach telekomunikacyjnych i teleinformatycznych mogłaby zmniejszyć deficyt średniego personelu technicznego w ICT.
- Na wykorzystanie potencjału kadry specjalistów ICT z Ukrainy należy patrzeć w sposób holistyczny, a nie tylko przez pryzmat sektora IT czy telekomunikacji lub cyberbezpieczeństwa. Zapotrzebowanie na specjalistów IT czy cyberbezpieczeństwa jest dzisiaj widoczne praktycznie we wszystkich branżach. Niedobory kadr na polskim rynku są nie tylko w grupie najczęściej wymienianych programistów, problemy z zatrudnieniem są też wyraźnie widoczne w obszarze cyberbezpieczeństwa. Znajdujący się wśród uchodźców specjaliści z tej dziedziny mogliby zasilić zespoły cyberbezpieczeństwa w polskich firmach różnych branż. Zdiagnozowaną przez Rady przeszkodą w powszechnym zatrudnianiu tego typu specjalistów mogą być jednak ustawowe wymogi posiadania w wielu sytuacjach poświadczenia bezpieczeństwa. Być może jednak osoby te mogłyby znajdować pracę w firmach, które nie przetwarzają informacji niejawnych, objętych klauzulą tajności. W związku z nasilającymi się atakami cybernetycznymi potrzebne jest podniesienie świadomości cyberzagrożeń we wszystkich sektorach gospodarki i zapewnienie ochrony przed nimi.
- Pojawia się obecnie wiele oddolnych inicjatyw środowiskowych służących wspieraniu uchodźców czy osób pozostających na Ukrainie (np. TechForUkraine, Startupy dla Ukrainy itp.). Na portalach pośrednictwa pracy pojawiają się też specjalne bloki ofert pracy dla specjalistów przybyłych do Polski z Ukrainy (np. Pracuj.pl, No Fluff Jobs). Warto je wspierać i korzystać z ich doświadczeń przy planowaniu przyszłych działań wspomagających. Działania te powinny być podejmowane na bazie wiarygodnych informacji, w odpowiedzi na pojawiające się potrzeby, nie dublując już istniejących inicjatyw.
